brzoza

Brzoza - kolejne "ziółko" z Uczty Ziołowej. 

To rodzaj drzew, rzadziej krzewów, który obejmuje wiele gatunków, które łatwo ze sobą się krzyżują tworząc mieszańce międzygatunkowe o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym. Posiada lekką i zwiewną koronę. Kora w młodości gładka, ciemna, łuszcząca się poziomo cienki płatami, biała (najczęściej), żółtawa, ciemnowiśniowa lub czarna, starsza czarna, pękająca. Młode gałązki okrągławe, pączki okryte 5-6 łuskami. Liście zielonkawe, długości do 10 cm, pojedyncze, ogonkowe, zwykle jajowate, rzadziej okrągławe, trójkątne, piłkowane, wyjątkowo słabo klapowane, zazwyczaj nagie, tylko wiosną nieco lepkie. Jesienią żółto-złociste, opadające na zimę. Kwiaty w kotkach, oddzielnie męskie i żeńskie. Żeńskie na szypułkach, umieszczonych na bocznych krótkopędach, przez zimę ukryte w pąkach; męskie siedzące wykształcone jesienią i zimujące, gołe, nie okryte łuskami. Owoce to drobne orzeszki opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami, które odpadają wraz z dojrzałymi owocami, cały owocostan rozsypuje się.

Szeroko spotykana jako drzewo ozdobne ze względu na biały pień, wczesne zazielenienianie się wiosną, ażurową budowę korony, lekki cień. Dla mnie brzozy mają jedną wadę, drzewo te ukochały sobie mrówki i zawsze jest ich dużo pod nim.

Liść może być zbierany od maja (kwietnia) do czerwca, kiedy jest jeszcze nieco lepki,  m.im. z najpopularniejszej w Polsce brzozy brodawkowatej czy też brzozy omszonej. Suchy liść pięknie, balsamicznie pachnie. Należy pamiętać, że zbiór może odbywać się w miejscach czystych, niezanieczyszczonych, z daleka od dróg, czy też zakładów przemysłowych. Warto też jest rozważyć posadzenie tego drzewa przy padoku konia, należy tylko pamiętać, że jest to roślina chętnie przez nie pobierana zwłaszcza w stanie świeżym – nie tylko liście ale również i kora, dlatego warto drzewa te zabezpieczyć zwłaszcza w stanie młodocianym.

Składnikami czynnymi liści są flawonoidy, a wśród nich hiperozyd, rutozyd, kwercytryna, mirycetyna, kemferol, luteolina; fenolokwasy (kawowy, p-kumarowy, chlorogenowy), garbniki katechinowe, sole mineralne, olejek eteryczny, saponiny. Ważnym składnikiem liści brzozy są betulina (należy do triterpenów lupanowych) oraz kwas betulinowy, powstający z betuliny (zamiast grupy hydroksymetylowej zawierający grupę karboksylową) oba składniki są w większym stężeniu w korze brzozy. Liść brzozy bogaty  jest w witaminę C i prowitaminę K.

Wyciągi z liścia wzmagają wydzielanie moczu i potu, a wraz z nimi chlorku sodu i zbędnych oraz szkodliwych metabolitów azotowych, mają właściwości przeciwobrzękowe i przeciwartretyczne. Wykazują działanie odkażające drogi moczowe oraz odtruwające. Flawonoidy i triterpeny hamują cyklooksygenazę prostaglandynową i lipooksygenazę, przez co działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Długotrwale podawane mogą powodować rozkruszanie złogów moczanowych i wypłukiwanie piasku moczowego z dróg moczowych (ważne dla wałachów). U ludzi liść brzozy jest składnikiem preparatów przeciwcukrzycowych, regulujących przemianę materii, żółciopędnych i urologicznych oraz służy do leczenia stanów zapalnych gruczołu krokowego.

Liść brzozy może być podawany gryzoniom i królikom co kilka dni jako składnik mieszanki.